بطری پت | خصوصیات و معیارهای کیفی بطری پت

بطری پت | مروری بر خصوصیات و معیارهای مرغوبیت آن

بطری پت و کاربرد وسیع آن، بعید است برای شما ناشناخته باشد. امروزه و در شرایط فعلی، در هر لحظه ممکن است ده‌ها بطری با این خصوصیات در اطراف خود داشته باشید. در همین لحظه که در حال مطالعه این یادداشت هستید، احتمالاً میلیون‌ها نوع از بطری‌های پت در حال تولید هستند و این نفوذ بسیار بالای آن‌ها را در نظام عرضه و توزیع مواد مختلف نشان می‌دهد؛ امری که شاید به مذاق فعالان زیست‌محیطی خوش نیاید اما یک واقعیت قطعی است. با این اوصاف هیچ تولیدکننده امروز نمی‌تواند چشم خود را بر خواص و ویژگی‌های بطری‌های پت بسته و اهمیت آن‌ها را نادیده بگیرد. ما نیز در همین راستا قصد داریم تا با محوریت قرار دادن ماهیت بطری‌های مذکور، در معرفی و شناخت آن در ذهن مخاطبان یک گام مهم و اساسی برداریم. پس اگر شما نیز در مورد ماهیت و خصوصیات بطری‌های پت کنجکاو هستید، شما را به مطالعه یادداشت پیش رو دعوت می‌کنیم.

در این یادداشت ضمن پرداختن به کلیاتی در مورد مزایا و مشخصات این محصول، تلاش می‌کنیم تا معیارهای کلیدی برای تشخیص یک بطری پت مرغوب را در کنار هم مرور کنیم. با این وجود می‌توان گفت مخاطبان گرامی پس از مطالعه یادداشت، به شناخت خوبی از آن دست می‌یابند.

انواع بطری پت

در ادامه لیستی از انواع بطری های پت را مشاهده می کنید.

نشانه‌های بطری پت مرغوب چیست؟

شناسایی بطری پت مرغوب به صورت تخصصی و کاملاً دقیق، کار ساده‌ای نیست و به دانش و شناخت کافی نیاز دارد. اما در واقع حتی عامه مردم نیز از روی شکل و برخی خصوصیات ظاهری می‌توانند به طور نسبی متوجه کیفیت آن شوند. برخی نشانه‌ها مانند سطح مناسب شفافیت یا قدرت کافی در برابر کشش، برخی از خصوصیاتی هستند که مشتریان عادی و آماتور نیز به‌سادگی آن‌ها را درک می‌کنند. اما به هر حال اکنون قصد داریم تا با مروری بر اصلی‌ترین خصوصیات بطری پت مرغوب، در رسیدن به یک شناخت نسبتاً تخصصی، کمک کنیم. فراموش نکنید تخصص و دانش در این حوزه، امری نیست که صرفاً با یک یادداشت بدست آید و این صرفاً تلاشی برای معرفی بهتر خصوصیات بطری‌های پت است.

سهولت و نبود ایراد در بسته شدن درب بطری‌های پت

اولین چیزی که خودنمایی می‌کند، کیفیت گردن، رزوه‌ها و شیوه بسته شدن درب بطری است. بسیار مهم است که شکل گردنه بطری پت انتخابی ضمن اینکه با نیازمندی‌های شما متناسب است، استاندارد و صحیح باشد. به نحوی که در بستن آن دچار چالش یا درگیری نشده و در باز کردن هم مشکلی نداشته باشید. این در حالی است که باید نفوذناپذیری و در اصطلاح کیپ بودن آن نیز قابل احراز باشد. فراموش نکنید که یکی از معیارهای بسته‌بندی بهداشتی و حفظ کیفیت مایعات، چه نوشیدنی و خوراکی، چه دارویی و صنعتی، همین فیکس و درست بودن درب بطری است. گاهاً در مراحل تولید پت پریفرم یا در باد کردن مشکل ایجاد شده و شکل دهانه از حالت استاندارد خارج می‌شود، پس باید این بخش را به دقت بررسی کرد.

استحکام و سفتی کافی

بطری پت مرغوب، نه زیاد سفت و غیرقابل انعطاف است و نه به‌سادگی مچاله خواهد شد؛ به‌عبارتی باید استحکام و سفتی مناسبی داشته باشد. اگر میزان استحکام و سفتی بیش از حد معمول باشد، بدنه در اصطلاح خشک بوده و شکننده خواهد شد. این بدان معنی است که در مراحل دپو، انبار و عرضه، به‌سادگی دچار شکستگی و آسیب شده و نمی‌تواند از محتویات خود مراقبت کند. از سوی دیگر اگر استحکام و سفتی پایین باشد، بطری بسیار نرم شده، حالت ژله‌ای پیدا می‌کند و در مواقع مختلفی یا در حمل یا در دستان مشتری، حمایت کافی را از محتویات نخواهد داشت. اساساً یکی از مزایای بطری پت نسبت به بطری (PBT) همین حد مناسب استحکام و سفتی در آن است.

وزن پایین و سهولت در جابجایی

بطری پت مرغوب در عین استحکام مناسب، وزن بالایی نیز ندارد. سبک بودن یکی از برتری‌ها و ویژگی‌های برجسته بطری‌های پت است که نباید از آن بی‌بهره بود. بالا بودن وزن بطری پلاستیکی، علاوه بر اینکه نشان از ایراد در فرآیند تولید بوده و نوعی عدم توازن در قالب‌گیری پت پریفرم یا باد کردن آن را به رخ می‌کشد، در مراحل حمل و نقل و توزیع محصولات نیز به یک چالش تبدیل خواهد شد.

سد رطوبتی مناسب و نفوذناپذیری در برابر گازها

نفوذناپذیری بطری پت مرغوب، از طریق بدنه نیز باید چک شود. بدیهی است که بدنه نباید دارای منافذ حتی جزئی و بسیار ریز هم باشد. گاهاً ممکن است منافذ بسیار ریز و با چشم غیرمسلح قابل دیدن نباشند. به همین خاطر نیاز است که با دقت بالایی ضخامت بخش‌های مختلف بدنه بررسی شود. گاهاً برخی سطوح از پوسته بطری در حال حاضر دچار سوراخی نبوده یا منفذی ندارند اما بسیار نازک شده و مستعد ایجاد سوراخ هستند. از این جهت باید به دقت تمام سطح بدنه بررسی شده و از استاندارد بودن ضخامت در نواحی مختلف اطمینان حاصل کنید.

بطری پت چه ارتباطی با پت پریفرم استاندارد دارد؟

بطری پت در اصل نتیجه و حاصل باد شدن پت پریفرم است. تشریح دقیق و جزء به جزء نحوه تولید بطری پلاستیکی یا همان بطری‌های پت از گرانول، پیچیدگی‌های زیادی داشته و قطعاً در حوصله متن نیست. اما در این رابطه نیز به منظور آموزش و آشنایی نسبی، دو ارتباط بین دو مرحله مهم از تولید بطری پت را بررسی می‌کنیم.

تولید پت پریفرم استاندارد؛ مقدمه‌ای بر تولید بطری

در نظر داشته باشید که در اولین گام، گرانول یا پودر پلاستیک پس از یک فرآیند خاص به پت پریفرم تبدیل خواهد شد. پت پریفرم شکلی از پلاستیک است که به صورت مستقیم قابل استفاده نبوده و اساساً هنوز با کاربرد عملی فاصله دارد. این شکل از پلاستیک صرفاً به عنوان یک میانجی در مراحل تولید بطری‌های پت عمل کرده و به منظور سهولت در نقل و تولید به این شکل درآمده است. آنچنان که از شمایل پت پریفرم پیداست، اساساً از حیث سایز و اندازه هنوز با یک بطری پلاستیکی ایده‌آل فاصله دارد و به همین خاطر باید باد شود. باد کردن پت پریفرم فرآیندی فنی و تخصصی است که در آن پت پریفرم به بطری پت بدل خواهد شد. در بخش بعدی بیشتر به این پروسه می‌پردازیم. فقط در نظر داشته باشید که پت پریفرم نیز تحت فشاری خاص، با حرارت و کشش مناسب از چندین زاویه، از گرانول پلاستیک تولید می‌شود.

استاندارد بودن پت پریفرم اهمیت دارد

فراموش نکنید که پت پریفرم هرچند به طور مستقیم کاربردی نبوده و قابلیت نگهداری و حمل مایع را ندارد؛ اما این بدان معنی نیست که استاندارد بودن آن مهم نیست. برای تولید بطری پت مرغوب، استفاده از پت پریفرم استاندارد الزامی است. به عنوان یک ماده اولیه برای بطری، اگر کیفیت مناسبی نداشته باشد یا مطابق یک فرآیند استاندارد تولید نشود، نمی‌تواند به یک بطری پت مرغوب منتهی شود. پس یک گام بسیار مهم در تولید بطری مرغوب، استفاده از پت پریفرم استاندارد است. هرچند در بخش بعدی بیشتر به این موضوع می‌پردازیم اما باید نظر داشت که شرط لازم برای تولید بطری پت مرغوب، پت پریفرم استاندارد است! ما قبل‌تر و به شکل مجزا، توضیحات لازم برای تشخیص و شناسایی پت پریفرم استاندارد را ارائه کرده‌ایم.

استفاده از دستگاه بادکن پت و تولید بطری پت

پس از اینکه پت پریفرم استاندارد تولید شد، باید آن را به دستگاه بادکن پت منتقل کرد. دستگاه بادکن پت، بسته به اینکه نیمه‌اتوماتیک یا تمام اتوماتیک باشد، با یک روند خاص، پریفرم را باد کرده و به بطری تبدیل می‌کند. در دستگاه بادکن، پت پریفرم تحت حرارت متوازن و کش آمدن از طریق اعمال نیرو با میله، به حجم مناسبی رسیده و به پوسته قالب می‌چسبد. البته در این پروسه از فشار هوا و دمیدن آن به درون حجم پت پریفرم نیز استفاده می‌شود. به هر حال در نهایت این پت پریفرم است که با حرارت، کشش و فشار هوا به آنچه به عنوان بطری پت شناخته می‌شود، تبدیل خواهد شد. هرچند کیفیت پت پریفرم به طور جدی بر کیفیت نهایی بطری‌های پت تأثیر دارد اما به هر حال پریفرم باکیفیت، تنها شرط لازم برای تولید بطری پت مرغوب است. در این مراحل باد کردن، کشش و اعمال حرارت نیز باید اصول کلی رعایت شود تا به کیفیت پریفرم و در نتیجه آن بطری، آسیبی وارد نشود.

بطری پت صنعتی و غذایی چه تفاوت‌هایی دارند؟

بطری پلاستیکی در یک نگاه کلی و بطری‌های پت به طور خاص، برای طیف وسیعی از محصولات و مواد مختلف کاربرد دارند. همین موضوع باعث شده تا در استفاده از آن، به یک دسته‌بندی صحیح و کاربردی نیاز باشد؛ به نحوی که بسته به ماده‌ای که قرار است محتوی آن باشد، بتوان خصوصیات و ویژگی‌های آن را تعیین کرد. در پاسخ به این نیاز و لزوم تفکیک انواع بطری پت، تولیدکنندگان و نهادهای نظارتی و کنترلی، اتفاقاً انواع محصولات را در چندین گروه و به چندین شکل دسته‌بندی کرده‌اند. یکی از انواع دسته‌بندی بطری پت، تقسیم آن به دو دسته صنعتی و غذایی است.

بطری پت صنعتی

همانطور که پیداست این دسته از محصولات برای نگهداری و حمل مواد صنعتی و شیمیایی با کاربرد در صنایع مختلفی مناسب هستند. طیف وسیعی از مایعات را می‌توان به عنوان نمونه نام برد. اما موضوع مهم در این رابطه، نیاز به دوام بیشتر در حمل این مواد است. بطری پت صنعتی، بیشتر بر دوام و مقاومت در برابر مواد شیمیایی تأکید داشته و توجهی به استانداردهای بهداشتی ندارد. به هر حال بهداشت در حمل و نگهداری از این قسم مواد اهمیت چندانی نداشته و مقاومت و نفوذناپذیری در برابر محلول‌هایی با خاصیت بازی یا اسیدی اهمیت دارد. هرچند اساساً (PET) توان قابل توجهی برای مواجهه با این محصولات بازی یا اسیدی ندارد اما با روش‌های مختلفی تا حد امکان مقاومت آن در برابر اسیدها و بازهای ضعیف تضمین می‌شود. پس بطری پت صنعتی فاقد استانداردها و تأییدیه‌های بهداشتی بوده و بر مقاومت و دوام دیواره تأکید ویژه‌ای دارد.

بطری پت غذایی

احتمالاً با مطالعه توضیحات مربوط به بطری پت صنعتی، اکنون خودتان نیز متوجه تمایز آن با بطری پت غذایی شده باشید. واقعیت این است که در تولید بطری پت غذایی پیروی از اصول بهداشتی و دستیابی به استانداردهای موجود در رابطه با این موضوع اهمیت بسیار زیادی دارند. هیچ تولیدکننده‌ای مایل نیست تا با استفاده از (PET) غیر بهداشتی و فاقد فاکتورهای تضمینی، به کیفیت و اعتبار ماده غذایی خود آسیب وارد کند. به همین خاطر در بطری پت غذایی ضمن نیم‌نگاهی به دوام بالا، وزن پایین و طول عمر مناسب، اصل تأکید متوجه بهداشتی بودن محصول است. از سوی دیگر البته برخی پروتکل‌های حفاظتی خاص دیگر نیز در بطری پت غذایی بسته به کاربرد آن رعایت می‌شود. به عنوان مثال در محافظت از برخی مواد غذایی عدم تماس مستقیم با نور اهمیت داشته و به همین خاطر از لایه‌های پوششی، محافظتی یا به‌عبارتی (Coating)های ویژه استفاده می‌شود.

در تولید بطری پت مرغوب چه نکاتی باید رعایت گردد؟

برای دستیابی به یک بطری پت مرغوب، ده‌ها و شاید حتی صدها عامل و فاکتور مختلف اهمیت دارند. برخلاف تصور عامه مردم، تولید یک بطری پلاستیکی، اصلاً کار ساده یا روتینی نیست و به بررسی‌های بسیار متعددی نیاز دارد. علاوه بر عبور از واحدهای کنترل کیفی عمومی و کلی، بطری پت مرغوب باید توانایی تطابق‌پذیری با محصولات ویژه و خاص را نیز داشته باشد. یعنی به عنوان مثال بطری‌های پت مناسب برای روغن نسبت به بطری برای یک ماده دارویی، آزمایش‌ها و پروتکل‌های نظارتی متفاوتی را پشت سر می‌گذارد. اما در یک نگاه کلی و بدون ورودی به جزئیات این چنینی، می‌توان چند عامل برجسته را در تولید یک محصول مرغوب نام برد.

استفاده از پت پریفرم استاندارد

ما یکی از بخش‌های اصلی این یادداشت را به رابطه بین پت پریفرم استاندارد و بطری پت مرغوب اختصاص دادیم. به منظور کسب اطلاع بیشتر می‌توانید به این بخش مراجعه کنید. پس از خواندن بخش مذکور خودتان متوجه خواهید شد که از اساس بدون استفاده از یک پت پریفرم استاندارد نمی‌توان یک بطری پت مرغوب تولید کرد. هرچند استفاده از پت پریفرم استاندارد صرفاً شرط لازم برای این کار است اما به هر حال بدون استفاده از آن نمی‌توان انتظار یک محصول نهایی باکیفیت را داشت. در مورد معیارها و فاکتورهای استاندارد بودن پریفرم، نیاز به توضیحات مفصلی است که در یادداشت مجزایی به تفصیل ارائه شده است.

توجه به گرید کیفی و پروتکل‌های بهداشتی

دقت داشته باشید که بطری‌های پت گاهاً ممکن است بسیار مرغوب و باکیفیت باشند اما با کاربرد مدنظر شما مطابقت پیدا نکنند. لذا در کنار اهمیت به کیفیت، از همان مرحله اول، یعنی تهیه گرانول، باید بدانید بطری پلاستیکی شما قرار است در نهایت از چه محصولی محافظت کند. با این رویکرد در دام اشتباهات رایج این حوزه نیفتاده و در نهایت یک محافظ و نگهدارنده مرغوب و باکیفیت برای محصول مدنظر تولید می‌کند. یک بطری خاص و مرغوب شاید برای حمل و نگهداری از دارو بسیار مناسب باشد اما استفاده از آن برای آب معدنی، فاجعه‌بار تلقی شود! پس حتماً به کاربردی محصولی که انتخاب می‌شود دقت کنید.

شاخص‌ها و معیارهای تخصصی

در کنار موارد کلی فوق اما، برخی از تست‌ها و معیارهای تخصص و فنی وجود دارند که افراد آگاه و متخصص این حوزه، آشنایی کاملی با آن‌ها دارند. در ادامه به صورت تیتروار و موردی به برخی از این شاخص‌ها، نکات و معیارها می‌پردازیم.

• نبود چین خوردگی در پایه (اصطلاحاً دکمه بستن) یا هر نوع گسستگی و پارگی؛ همچنین پایه نباید گهواره‌ای شده و یا ثبات کافی نداشته باشد
• نبود انحنا یا خمیدگی در دهانه یا همان گلویی بطری؛ گاهی در این بخش گوشت اضافی وجود دارد که نشان از عدم مرغوبیت بطری پت است
• موفقیت در عبور از تست ترکیدگی با فشار درونی
• عدم مشاهده ترک در ورودی محل تزریق
• موفقیت و اخذ تأییدیه در آزمون‌های پرتاب، سطح پرشده یا واکنش درب تحت فشار
• نبود خط جدایش پهن در بخش تحتانی یا جانبی بطری
• مشخص بودن نماد بازیافت و سایر نمادهای موجود بسیار مهم است
• نبود سفیدی یا استرس سفید در دیواره بطری که به آن مرواریدی شدن نیز گفته می‌شود

استفاده از دستگاه بادکن پت مناسب

در گام بعدی آنچه بر کیفیت نهایی بطری مؤثر است، ملزومات و ابزاری است که در مسیر تولید آن به کار می‌گیرید. دستگاه بادکن پت، یکی از مهم‌ترین ملزوماتی است که در مسیر تبدیل از پریفرم به بطری اصل‌ترین نقش را ایفا می‌کند. برای تولید یک بطری مرغوب نیاز است که از یک دستگاه بادکن پت باکیفیت و استاندارد استفاده شود. به طوری که پریفرم‌های آماده و مرغوب بدون کمترین آسیب و مشکلی از طریق کشش، گرمایش و دمش فشار هوا، به سایز، حجم و شکل دلخواه تبدیل شوند. وجود برخی نواقص در دستگاه بادکن پت یا حتی نامرغوب بودن آن از ریشه و اساس، باعث می‌شود بطری‌های پت مرغوبی را در نهایت نداشته باشید.

تناسب بین اندازه‌ها و مقیاس‌های موجود

شاید برای افراد آماتورتر و عامه مردم قابل تصور نباشد اما تک‌تک مقیاس‌های و جزئیات یک بطری پت ، از استانداردهایی از پیش تعیین‌شده و روتین پیروی می‌کند. به طرزی که حتی بین زاویه‌بندی رزوه‌های سری و طول دهانه یا ضخامت لایه بیرونی آن، یک تناسب منطقی و مهندسی‌شده وجود دارد. در همین راستا بسیار مهم است که در مراحل تولید بطری به این موضوعات به طور ویژه توجه شود. وگرنه در غیر این صورت ممکن است در همان لحظه تولید محصول ناکارآمدی خود را نشان داده و یا در بلندمدت نتواند محافظ خوبی برای محتویات درونش باشد. پس حتماً استانداردهای موجود در این حوزه باید به دقت رعایت شوند.